مقدمه
اواخر دهه هفتاد شمسی بود که اولین زمزمه‌ها برای صدور کارت ملی برای ایرانیان فراگیر شد و بالاخره این طرح در سال 1380 به مرحله اجرا درآمد. در آن زمان شماره ملی توانست بسیاری از مشکلات را حل کند و به نوعی به هر ایرانی کد هویتی واحدی بخشید.
اما با توسعه فناوری نیاز به توسعه این بخش نیز بود و به همین دلیل از سال 1394 بحث کارهای هوشمند ملی مطرح گردید. این کارت‌ها به بیان ساده حاوی یک بدنه مغناطیسی هستند که حاوی تراشه‌ای برای ذخیره برخی اطلاعات مهم است.
کاربردهای کارت ملی هوشمند
در کارت‌های سنتی، معیار احراز هویت، عکسی بود که روی بدنه کارت نقش بسته و مهری شبیه به علامت جمهوری اسلامی روی آن ضرب شده بود. در کارت ملّی هوشمند هم ساختار تقریباً مشابهی وجود دارد؛ اما تصدیق هویت در اینجا تنها به عکس محدود نمی‌شود. علاوه بر عکس، اطلاعات بیومتریکی فرد نیز که شامل اثر انگشت الکترونیک صاحب کارت است، می‌تواند روی آن قرار بگیرد.
نکته مهم در مورد این اطلاعات آن است که با دستگاه‌های کارت‌خوان مخصوص می‌توان صحت اطلاعات اثرانگشت فرد را با اثر انگشتی که در کارت ثبت شده مطابقت داد و به همین خاطر است که این کارت‌ها را هوشمند می‌نامند. با استفاده از این ایده امکان جعل هویت فرد به حداقل می‌رسد.
در این میان نکته عجیبی که در کاربری این کارت وجود دارد عدم آشنایی متصدیان دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی در کاربردهای این کارت است.
شاید بتوان عدم آشنایی متصدیان سازمان‌ها، عدم وجود امکانات الکترونیکی احراز هویت و همچنین نظامی که بر پایه اطلاعاتی کاغذی استوار است را از دلایل اصلی این طرز برخورد با یک پدیده فناوری دانست؛ پدیده‌ای که قابلیت‌های والای آن همچنان بدون کاربرد باقی مانده است.در ابتدای کار یکی از اهداف این کارت استفاده از احراز هویت الکترونیکی آن بود که به عنوان یکی از قابلیت‌های دولت الکترونیک، مانور تبلیغاتی زیادی روی آن داده شده بود ولی در حال حاضر مشاهده می‌کنیم در اکثر قریب به اتفاق سازمان‌هایی که به آنها مراجعه می‌شود از شهروندان خواسته می‌شود تا یک کپی از کارت ملی هوشمندشان را به آن سازمان ارائه دهند. در این حالت سوال اصلی آن است، چرا با کارتی که تا این حد قابلیت داشته و عملاً بر پایه روش مدرن‌تر احراز هویت الکترونیکی تولید شده باید به این نحو برخورد شود.
و اما سوال اصلی: چرا کارت ملی هوشمند من صادر نشده است؟
کارت‌های ملی هوشمند طی یکی دو سال گذشته با مشکلات بسیار زیادی در کشور ما روبرو بوده‌اند. در واقع شاید بتوان اینطور گفت که اگر شما فرایند ثبت نام خود را تا سال 1396 انجام داده باشید بعید است مشکلی برایتان پیش آمده باشد ولی از سال 1397 ورق به صورت کلی برگشته و حتی کاربرانی وجود دارند که نزدیک به دو سال است منتظر صدور کارت ملی خود هستند.
در زمان اجرای طرح اعلام شده بود که حداکثر مدت زمان مورد نیاز برای صدور کارت ملی هوشمند افراد 2 ماه است ولی این روزها همانطور که می‌دانید این مدت زمان حتی تا 10 برابر نیز می‌تواند به طول بینجامد.
مسلماً سوالی که تا به اینجای این مقاله در ذهن شما شکل گرفته این است که چرا باید صدور چنین کارتی که به نظر تولید آن چندان پیچیده نیست تا به این حد طول بکشد. پاسخ واضح، ساده و البته قابل حدس است؛ مسئولین سازمان ثبت احوال در کلیه مصاحبه‌های خود با رسانه‌ها آن را مشکل در تهیه بدنه کارت ملی هوشمند اعلام کرده‌اند.
ظاهراً بدنه این کارت‌ها تا پیش از سال 1397 از خارج از کشور وارد می‌شده ولی بعد از آن به دلیل وضع تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران، وزارت کشور و سازمان ثبت احوال از تولید این کارت‌ها عاجز مانده و برای مدتی صدور این کارت‌ها متوقف شده است.
در این حالت مسئولین به فکر تولید کارت‌های هوشمند در داخل افتاده‌اند و با شرکتی که متأسفانه نامی از آن در هیچ رسانه‌ای اعلام نشده وارد مذاکره و قرارداد برای تولید شده‌اند. اما از بد ماجرا به نظر تولید این کارت‌ها در کشور بیشتر از حدی که تصور می‌شد زمان برده و بخش دیگری از مشکلات نیز به دلیل مسائل مالی است که در این شرکت به وجود آمده است.
با وجود این مشکلات چه باید کرد؟
مجموعه مشکلات مطرح شده در بالا در نهایت منجر به این گردید که راهکاری سنتی، دوباره نجات دهنده یک طرح مدرن شود. در این خصوص در خرداد ماه سال گذشته سیف‌اله ابوترابی، رئیس سازمان ثبت احوال کشور در مصاحبه‌ای با روزنامه ایران اعلام کرد، شهروندانی که فاقد کارت ملی هوشمند هستند می‌توانند از برگه رسید ثبت نام کارت خود به همراه شناسنامه برای احراز هویت استفاده کنند. با این حال مشخص نیست وقتی شناسنامه در دستان فرد قرار دارد، برگ ثبت نام عملاً می‌تواند چه کاربردی داشته و فلسفه وجودی آن چیست؟
برای اینکه به تعداد ثبت‌نام کنندگان، دریافت‌کنندگان و افراد فاقد وضعیت مشخص در این باره پی ببریم می‌توانیم دوباره به همان مصاحبه روزنامه ایران با رئیس سازمان ثبت احوال مراجعه کنیم:این تنها یک بخش ماجراست و در بسیاری از سازمان‌ها وقتی از شما کپی مدارک سجلی را می‌خواهند، برگ ثبت نام کارت ملی به هیچ عنوان پذیرفته نمی‌شود و آنگاه است که شما باید با خواهش و تمنا از مسئولین مربوطه آن سازمان بخواهید تا از این مسئله عبور کنند و سنگی که به ناچار جلوی پای شما قرار دارد را نادیده بگیرند.
درحال حاضر (تا خرداد 98) ۵۱ میلیون نفر مراحل تکمیل ثبت نام را انجام داده‌اند که از این تعداد ۴۵ میلیون و ۲۹۳ هزار و ۲۹۱ کارت هوشمند صادر شده و ۴۴ میلیون و ۴۲۱ هزار و ۸۲۰ کارت تحویل داده شده است.
سخنگوی سازمان ثبت احوال در خرداد ماه گذشته با اشاره به اینکه در پایان سال ۹۸ پروژه صدور کارت هوشمند ملی به اتمام می‌رسد، اعلام نموده افرادی که باقی مانده‌اند، طی ماه‌های آینده کارت خود را دریافت خواهند کرد و در این صورت پروژه کارت هوشمند به اتمام می‌رسد.
آیا مشکل فقط در تحریم بدنه کارت‌هاست؟
همانطور که می‌بینید به نظر باید در حال حاضر مشکلات صدور کارت ملی هوشمند حل شده باشد ولی با این وجود خبرهای بسیار زیادی از گوشه و کنار می‌شنویم و یا ممکن است افرادی را در نزدیکی خود سراغ داشته باشیم که هنوز چشم‌شان به جمال کارت ملی هوشمندی که ماه‌هاست مراحل ثبت نامش را تکمیل کرده‌اند روشن نشده باشد.
نکته بسیار مهم دیگر این است که پس از دو مرحله که اعتبار کارت‌های قدیم تمدید شد، از فروردین سال ۹۸ تمامی کارت‌های نمونه قدیم از درجه اعتبار ساقط شده‌اند. به همین دلیل این جمعیت ۸ تا ۱۰ میلیونی فاقد کارت هوشمند ملی باید برای دریافت خدمات از دستگاه‌ها، جهت ثبت نام کارت هوشمند اقدام کرده و رسید یا کارت را داشته باشند.
حال نکته عجیب دیگری که در این مورد وجود دارد شرایط سایت طرح کارت ملی هوشمند برای پیگیری وضعیت این طرح است. اگر شما از جمله افراد درخواست‌کننده صدور کارت ملی هوشمند بوده و کد پیگیری ثبت نام خود را در دست داشته و بخواهید وضعیت آن را استعلام کنید باید به این سایت مراجعه کنید ولی در کمال تعجب خود سایت نیز دارای مشکل بوده و شما را با پیغام زیر روبرو می‌سازد:
اما به راستی چرا باید شهروندان با چنین مشکلی روبرو شوند؟
در ابتدای همین مطلب گفتیم که تولید کارت‌های ملی جدید از سال 1394 شروع شده است. دیگر بر همگان واضح است که کشور ما در وضعیت خاصی قرار دارد و طرحی بزرگ و ملی که بر پایه محصول اولیه‌ای در خارج کشور بنا نها شده باشد چرا باید به این وسعت به اجرا درآید.
آیا بهتر نبود که بعد از طرح ایده صدور کارت‌های هوشمند ملی، همان کارت‌های قدیم تا چند سال معتبر مانده و در این مدت تلاشی برای تولید بدنه کارت‌های هوشمند در داخل کشور به عمل آید تا هم فرصت تحقیق و توسعه داشته باشیم و هم مردم را دچار مشکلات عجیب و غریب فعلی نکنیم؟
در جمله کشورهای دنیا که بنیه فرهنگی و اقتصادی غنی و والایی دارند تلاش می‌شود تا محصولات استراتژیک همواره در داخل کشور باقی بماند و حتی اگر وارد کردن یک محصول از خارج از کشور سودآوری بیشتر و هزینه کمتری داشته باشد نیز به دلیل رعایت مسائل امنیتی از یک سو و حفظ استقلال و عدم وابستگی به یک یا چند شرکت خارجی از سوی دیگر، همواره تلاش می‌شود تا در داخل به هدف اصلی رسید ولی متأسفانه در کشور ما به این مراحل مهم در یک طرح کلان ملی به هیچ عنوان توجه کافی نمی‌شود.
روابط سیاسی مثبتی که بین کشور ما و چین وجود دارد می‌توانست یک راهکار مفید و کارآمد باشد تا حتی در صورت تعجیل در راه‌اندازی پروژه، دانش فنی با همکاری مفیدی از این کشور وارد شده و یک نهاد دولتی یا خصوصی مورد اعتماد مسئول تولید کارت‌های ملی هوشمند شود تا در این ابعاد وسیع برای شهروندان مشکل ایجاد نشود.
یکی از مسائلی که در خصوص مشکل شرکت تولیدکننده بدنه کارت هوشمند ملی اعلام شده مشکل مالی است. در حال حاضر مجموعه هزینه‌های تولید کارت ملی هوشمند 31 هزار تومان است که 20 هزار تومان آن مربوط به هزینه صدور کارت الکترونیک، 9 هزار تومان خدمات تصویربرداری و 2 هزار تومان هم هزینه خدمات پستی است.
اجازه بدهید این ادعا که به دلیل مشکل مالی در شرکت مجری، طرح تولید بدنه کارت هوشمند ملی در داخل تا مدت‌ها به تعویق افتاد را قبول نکنیم؛ چرا که طرح‌هایی مانند این، از پیش از اجرا، هزینه خود را از مردم دریافت می‌کنند و به همین دلیل نمی‌توان توجیهی بر مشکلات مالی در تولید داخل متصور شد.
شاید بخش مهمی از مشکلات همان عدم برقراری ارتباط صحیح بین‌المللی و وارد کردن دانش فنی بوده و در جایگاهی بالاتر، عدم برنامه‌ریزی صحیح و مدیریت مناسب مزید بر علت شده تا برخی شهروندان برای ماه‌ها، تنها با اطلاعاتی پرینت شده روی یک برگه کاغذ معمولی، بتوانند هویت خود را در سازمان‌ها احراز کنند.
با این توضیحات، طرح کارت ملی را که تولید آن وابسته به خارج از کشور بوده نمی‌توان واقعاً «ملی» تلقی کرد. همچنین تا وقتی که از خدمات هوشمند کارت ملی استفاده عمومی نشود، بیان عبارت کارت «هوشمند» ملی نمی‌تواند صحیح باشد.
منبع : شهر سخت افزار
