چرا آمار نتبلاکس از وضعیت اینترنت موبایل ایرانسل اشتباه است؟

سناریویی که مطرح می شود، این است که نتبلاکس به طور دقیق نمی تواند اتصال مشترکین نهایی به اینترنت بین الملل را ارزیابی کند. برای شفاف شدن این وضعیت، باید ابتدا کمی در مورد ساختار شبکه توضیح بدهیم.

چگونه به اینترنت وصل می شویم؟

هر دستگاه برای ارتباط با اینترنت نیاز به یک آدرس IP دارد. محدوده آدرس های IP که برای شبکه های محلی، مثلاً داخل یک سازمان، شرکت یا منزل (آی‌پی های خصوصی) استفاده می شود با آدرس های عمومی که در اینترنت به کار می روند، تفاوت دارد. به عبارتی می توان گفت که دستگاه های موجود در یک شبکه محلی می توانند با دیگر دستگاه های موجود در همان شبکه ارتباط برقرار کنند اما برای ارتباط با خارج از شبکه و در سطح اینترنت نیاز به یک آدرس آی پی عمومی است که پل اتصال شبکه محلی به دنیای اینترنت می شود.

تعداد آدرس های آی پی عمومی (Public IP) محدود هستند و توسط نهادهای بین المللی به شبکه های محلی تخصیص داده می شوند تا امکان ارتباط این شبکه ها با اینترنت فراهم شود. اما این که شبکه های مختلف چگونه از طریق اینترنت با هم ارتباط برقرار می کنند ساز و کار ویژه ای دارد. هر گروه از دستگاه ها که توسط یک سازمان مستقل مدیریت می شوند سیستم خود مختار یا به اختصار «AS» نام دارند. زمانی که دو AS با هم ارتباط برقرار می کنند از پروتکل BGP برای مسیریابی بسته های داده استفاده می کنند. هر AS یک شماره مستقل (ASN) دارد که برای مسیریابی داده ها به بیرون از شبکه AS تخصیص داده شده اند. با استفاده از BGP امکان شناسایی شماره های هر AS فراهم شده و بهترین مسیر انتقال داده ها مشخص می شود.

به طور خلاصه می توان این طور گفت که مسیریاب های شبکه به این طریق همسایگی هایی را بین شبکه ها ایجاد می کنند تا اطلاعات از مبدأ به مقصد برسد. هر همسایه تمامی مسیرهایی که در هر شبکه را می شناسد مدیریت کرده و تمامی اطلاعات مرتبط با آن را به همسایه مجاور خود (یا به عبارتی AS دیگر) می دهد یا لیست آی‌پی های عمومی که یک AS از آن مطلع است در اختیار همسایه های دیگر قرار می گیرد و همه ASها بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند.

نتبلاکس چه می کند؟

ظاهراً نتبلاکس تعداد آدرس هایی که توسط یک ASN از طریق BGP به همسایگان اطلاع داده می شود (یا به عبارتی ادورتایز می شود) را با تعداد آدرس های شرایط عادی وصل بودن اینترنت می سنجد. به این ترتیب متوجه می شود که در مقایسه با قبل چه تعداد از آی‌پی ها به اینترنت دسترسی دارند و چه تعداد قطع شده اند. مثلاً یک شبکه خاص در یک کشور در شرایط قطع اینترنت، تنها 10 درصد از آی‌پی های خود را ادورتایز می کند و نتبلاکس در می‌یابد که نود درصد کاربران قطع شده اند.

اما از سوی دیگر، شبکه ها از تکنیک NAT یا «ترجمه آدرس شبکه» برای تبدیل کردن آدرس های خصوصی داخل یک شبکه محلی به آدرس عمومی استفاده می کنند تا بسته های داده در شبکه های محلی از آدرس خصوصی استفاده کنند، اما برای انتقال به بیرون از آدرس عمومی. همین موضوع موجب می شود دستگاه های خارج از شبکه نتوانند آدرس خصوصی هر دستگاه داخل شبکه را ببینند و آنها را پینگ کنند. به دلیل وجود NAT، اجازه پینگ کردن کاربران داخل شبکه محلی از بیرون داده نمی شود.

به نظر می رسد نتبلاکس هم که بر اساس پینگ کردن آی پی ها کار می کند، نمی تواند میلیون ها کاربر داخل شبکه های محلی را ببیند و تنها امکان پینگ کردن آی‌پی های عمومی را دارد. تمامی این ها در حالی است که چنین روشی نمی تواند برای تشخیص تعداد کاربران متصل به شبکه به کار برود؛ چرا که تنها لبه های شبکه با آدرس آی پی عمومی قادر به ردیابی از طریق نت بلاکس هستند در حالی که در پشت آن، ممکن است هزاران کاربر هیچ دسترسی به اینترنت نداشته باشند.

با این حساب می توان گفت بخش اعظم روترهای شبکه ایرانسل با آدرس عمومی، به اینترنت جهانی دسترسی دارند، یا حداقل پینگ می شوند و پینگ می گیرند. در این صورت به محض صدور مجوز برقراری اینترنت همراه از سوی مراجع ذیصلاح، ایرانسل می تواند دسترسی اینترنت تمام مشترکانش را برقرار سازد.

از آنجا که نتبلاکس اطلاعات دقیقی در مورد نحوه بررسی ارتباط اینترنت کاربران ارائه نکرده، تنها می توان به حدس و گمان بسنده کرد. مواردی که گفتیم تنها یک سناریوی محتمل برای وضعیت کنونی محسوب می شوند. سؤال اینجاست که چرا اپراتورهای دیگر از راهکار ایرانسل برای اعلام آدرس های عمومی استفاده نکرده اند، یا چرا در زمان برقراری ارتباط مشترکین ADSL شاهد افزایش معقول اتصال اینترنت کاربران بودیم. در حال حاضر نمی توان به این سؤالات جواب داد؛ فقط باید امیدوار باشیم که به زودی ارتباط کاربران موبایل کشورمان هم برقرار شود؛ مشترکینی که در شرایط عادی بخش قابل توجهی از ترافیک شبکه را به خود اختصاص می دهند.

منبع : دیجیاتو