اورانوس، عجیب ترین سیارۀ منظومۀ خورشیدی

سی سال پیش، در 24 ژانویه 1986 برای نخستین بار، کاوشگر Voyageur 2 در سفر خود در طول منظومۀ خورشیدی از هفتمین سیاۀ این منظومه رسید و برای اولین و آخرین بار، ما این غول گازی عجیب و غریب را از نزدیک مشاهده کردیم.

در دوران قدیم و تا پیش از اختراع تلسکوپ‌های پیشرفته، منظومۀ خورشیدی را تنها متشکل از شش سیاره می­دانستند که همگی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت بودند: عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری و زحل.

هرچند در همان دوران هم اورانوس تا حدی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت بود، اما اغلب آن را ستاره به شمار می‌آوردند. «ویلیام هرشل» (William Hershel) در مطالعات خود در 1781 ، اورانوس را یک ستارۀ دنباله‌دار می‌داند.

زمانی که هرشل نتایج مطالعات خود را به ستاره‌شناس معاصر خود، «نویل ماسکلین» (Nevil Maskelyne) نشان می‌دهد متوجه می‌شوند که این در واقع یک ستارۀ دنباله‌دار نیست، بلکه مانند یک سیاره به گرد خورشید می‌چرخد. به این ترتیب هرشل، به کشف یک سیارۀ جدید مفتخر شد و نام‌گذاری آن نیز به او واگذار شد؛ او به نام پادشاه زمان خود، نام آن را Georgium Sidus به معنای «ستارۀ جرج» نهاد؛ اما این نام‌گذاری توسط دیگر ستاره‌شناسان اروپایی مورد اقبال قرار نگرفت و یک سال بعد، ستاره‌شناس آلمانی، «الرت بود» (Johann Elert Bode) نام اورانوس را پیشنهاد کرد که رفته رفته مصطلح شد.

پس از آنکه این کشف تیتر یک مجامع ستاره‌شناسی جهان شد، مسابقه‌ای برای شناخت این سیارۀ جدید آغاز شد. مشخص شد که اورانوس 5 ماه دارد، مجموعه‌ای از حلقه‌ها بر گردش کشیده شده و وضعیت قرارگیری غیرمعمولش آن را ازهمۀ سیاره‌های منطومۀ خورشیدی متمایز کرده است: اورانوس با زاویه محوری 97.77 درجه به گرد خورشید میچرخد، در حالی که یک قطب آن رو به خورشید است.

اما در حقیقت بیشتر اطلاعاتی که ما در مورد این سیاره داریم مربوط به قرن بیستم است. سفرهای اکتشافی فضاپیماهای بدون سرنشین ناسا، موسوم به مسافر 1و2 (Voyageur 1) از زمین به سوی بیرون منظومۀ خورشیدی، شاید یکی از بزرگترین و جاه‌طلبانه‌ترین برنامه‌های اکتشافی بوده است. مسافر 1 در 5 سپتامبر 1977 با هدف رصد مشتری و زحل و مسافر 2 در 20 آگوست با هدف رسیدن به مشتری، زحل، اورانوس و نپتون به فضا پرتاب شدند.

در 24 ژانویۀ 1986، مسافر 2 به نزدیک‌ترین فاصلۀ خود به اورانوس، هفتمین سیاره رسید، یعنی فاصلۀ 50600 مایلی از سطح سیاره. اطلاعاتی که این کاوشگر کشف کرد بر غرابت اورانوس افزود: این سیاره نه چهار ماه، بلکه 15 ماه دارد؛ جو آن بسیار سرد است و عمدتاً از ترکیبی از هیدروژن و هلیوم ساخته شده است. همچنین مشخص شد که میدان مغناطیسی این سیاره به شکل عجیبی رفتار می‌کند.

از آن زمان ما اطلاعات بیشتری راجع به این سیاره کشف کرده‌ایم، از جمله اینکه سطح این سیاره به شکل دراماتکی در حال گرم شدن است. اما تا به حال کاوشگر جدیدی به این سیارۀ عجیب و زیبا فرستاده نشده است. البته ناسا در سال 2015 اعزام یک کاوشگر جدید را مورد بررسی قرار داده است که ممکن است تا 2020 عملی شود.ه