رابطه شکرآب نیما و صادرکننده‌ها

به گزارش تابناک؛ صادرکنندگان در حدود 6 ماه گذشته در مجموع بیش از هشت میلیارد یورو ارز در سامانه نظام یکپارچه ارزی (نیما) فروخته‌اند که 6 میلیارد و 995 میلیون یورو از این رقم صرف واردات کالاها و خدمات مورد نیاز کشور شده است.

بر اساس آمار این سامانه، مجموع معاملات فروش ارز صادراتی در بازه زمانی 16 مرداد تا 21 بهمن‌ماه جاری به هشت میلیارد و چهار میلیون یورو رسیده و در مقابل 6 میلیارد و 995 میلیون یورو مجموع معاملات خرید ارزی بابت واردات بوده است.

پرسش این است که این رقم (ورودی به سامانه نیما) چند درصد از کل صادرات غیرنفتی ما را پوشش داده است؟ و به چه میزان از انتظارات سیاستگذاران را برآورده کرده است؟

کمال سیدعلی، معاون اسبق ارزی بانک مرکزی در این خصوص گفت: هرچند ما اطلاعات دقیقی در زمینه هدف و انتظارات بانک مرکزی از حجم معاملات در سامانه نیما نداریم، اما طبق آنچه ما در این خصوص می‌دانیم، به نظر می‌رسد این رقم تنها یک‌سوم انتظارات بانک مرکزی باشد. وی گفت: با این حال من نظری درباره این سامانه نخواهم داد و اگر انتقادی باشد، باید بانک مرکزی به آن بپردازد.

سیدعلی در ادامه توضیح داد که هر چقدر فاصله نرخ ارز سامانه با نرخ ارز بازار آزاد کمتر شود به معنی این است که اهداف اصلی بانک مرکزی در ایجاد این سامانه محقق شده است و بالعکس. وی گفت: لذا اعتقاد من بر این است که در شرایطی سامانه نیما موفق خواهد شد که ارز حاصل از صادرات به آن وارد شود.

به گفته این مسئول سابق ارزی بانک مرکزی اگر هشت میلیارد از 30 میلیارد یورو وارد سامانه شده، نه اینکه به معنای موفق نبودن سامانه باشد، بلکه معنایش این است که با این سامانه همکاری لازم صورت نگرفته است.

وی گفت: هر چقدر در نیما ارز بفروشیم یعنی معامله در بازار ارز کمتر بوده است؛ یک موازنه بین بازار آزاد و نیما وجود دارد. هر چقدر معامله در بازار نیما بیشتر باشد هم نرخ تعدیل و هم فشار به بازار آزاد کمتر می‌شود. متأسفانه این اتفاق نمی‌افتاد چون ارز مورد انتظار به این سامانه وارد نشده است، لذا هم کنترل قیمت ارز سخت‌تر می‌شود و هم تقاضاهایی که این سامانه توانایی پاسخ به آن‌ها را ندارد به بازار آزاد می‌گریزد و در نهایت قیمت بازار آزاد افزایش می‌یابد.

**یک سوم نیاز ارزی

یک عضو اتاق بازرگانی تهران نیز در این خصوص معتقد است که این رقم به اندازه نیاز ارزی کشور نبوده است. سید حسین سلیمی به ایرناپلاس گفت: اگر این رقم را ضرب در دو کنیم و رقم کل سال را برآورد کنیم، می‌بینیم همچنان با توجه به نیازهای وارداتی اعم از مواد اولیه، قطعات و ماشین‌آلات، تنها یک سوم نیازها تأمین شده است. ولی باید توجه داشت که فروش نفت ما تحریم است و از این سمت نمی‌توانیم تأمین ارز داشته باشیم و قرار است در قبال فروش این ماده خام به چین و هند، مواد غذایی و دارویی وارد کنیم. اما به نظر می‌رسد مجموع رقم منابع حاصل از فروش نفت به اضافه هشت میلیارد یورو سامانه نیما نیز نخواهد توانست معادل نیاز ارزی ما برای ایجاد تولید، سرمایه‌گذاری و اشتغال باشد.

به گفته این نماینده اقتصادی برای همین است که بسیاری از بنگاه‌های تولیدی ما در حال حاضر به دلیل نداشتن مواد اولیه در مضیقه هستند و حتی برخی از آن‌ها به تعطیلی کشیده شده‌اند. بنابراین اکنون ارز به اندازه نیازهای کشور در اختیار واردکنندگان قرار داده نمی‌شود و تا کنون تنها یک سوم این نیاز تأمین شده است.

وی گفت: نیاز ارزی ما برای واردات کالا بالای 35 میلیارد دلار در سال است. از سوی دیگر، صادرات ما فراتر از این رقم‌ها است و رقمی بیش از 20 میلیارد دلار را برای صادرات غیرنفتی ما اعلام می‌کنند. بنابراین همه این رقم وارد سامانه نیما نشده و حجم زیادی از آن به بیرون نشت کرده است.

به گفته سلیمی هدف سامانه این بوده که به اندازه‌ کافی ارز اختصاص داده شود تا فاصله آن با ارز بازار آزاد زیاد نشود، اما همان‌طور که دیدیم ابتدا نرخ ارز تا 10 هزار و 500 تومان پایین کشیده شد، اما اکنون دوباره به کانال 12 هزار تومان رسیده است، یعنی دوباره در حال رسیدن به رقمی است که قبلاً بانک مرکزی با تلاش به کانال 10 هزار تومان رسانده بود. یعنی ارز آزاد دوباره فاصله خود را از 400، 500 تومان سابق به چهار هزار تومان رسانده است.

از مجموعه صحبت‌ها این‌گونه برمی‌آید که نگرانی درباره تراز بودن صادرات و واردات کشور وجود ندارد و مسئله در دو سطح امکان ورود ارز به کشور و تمایل صادرکنندگان به عرضه ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما قابل بررسی است. بانک مرکزی اخیراً سعی کرده با ارائه مشوق‌‌هایی رغبت صادرکنندگان را برای عرضه ارز در سامانه نیما افزایش دهد. باید منتظر ماند و دید آیا این سیاست موفق عمل خواهد کرد یا خیر.