ایجاد بانک پژوهشگری در ایران

به گزارش آی تابناک : رشد و پیشرفت یک کشور به واسطه تحقیقات و اختراعات جوانان رقم می‌خورد؛  جوانانی که با بهره گیری از مغز خود قدم در راه پیشرفت می‌گذارند و هر روز دریچه های جدیدی از علم و دانش را در برابر اقتصاد و فناوری یک کشور باز می‌کنند اما این جوانان پژوهشگر باید حمایت شوند تا به واسطه این حمایت ها و تسهیلاتی مادی و معنوی  فعالیت های خود را به درستی انجام دهند و پژوهش هایشان را عملیاتی کنند ؛  در کشور ما  نهادی تحت عنوان صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران به وجود آمده است که وظیفه حمایت از پژوهشگران را برعهده دارد برای آشنایی هرچه بیشتر با این نهاد و حمایت هایی که از پژوهشگران دارد به گفت‌وگو با نصرت الله ضرغام رئیس  صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران نشستیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

به طور کلی  و برای آشنایی هرچه بیشتر باید بپرسیم که به چه کسی پژوهشگر گفته می‌شود؟
 ضرغام: پژوهشگر فردی است که دانش و تجربه لازم را برای انجام فعالیت‌های مطالعاتی و  تحقیقاتی داشته باشد و همچنین صلاحیت آن فرد در کمیته تخصصی که یکی از سه رکن مهم مجموعه است به تأیید رسیده باشد ؛ صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران دو مسئله اصلی یعنی  کمک به پژوهشگران و تربیت پژوهشگر برای نسل آینده کشور را را دنبال می‌کند همچنین  از دیگر اهداف این صندوق فراهم کردن زیر ساخت های لازم برای توسعه علم و فناوری آینده کشور  است و برای انجام هریک از این اهداف برنامه‌های مخصوصی را طی می‌کنیم و فردی که به عنوان پژوهشگر شناخته می‌شود  می‌تواند حمایت های ما را دریافت  کند و دلش به این حمایت‌ها قرص باشد.

به حمایت از پژوهشگران و فناوران اشاره کردید و گفتید افرادی که در صندوق عضو هستند دلشان به حمایت‌های شما قرص است در خصوص این حمایت‌ها توضیح دهید و تشریح کنید که حمایت‌هایی که از آن صحبت کردید چه هستند؟

ضرغام:  حمایت از پژوهشگران چهارچوب مخصوص به خود را دارد به این صورت نیست که هرکسی آمد و پژوهشی را ارائه کرد ما از آن حمایت کنیم بلکه باید ضوابط خاصی طی شود تا پژوهش یک فرد در صندوق به تصویب برسد.

تحقیق و پژوهشی که می‌خواهد در صندوق به ثبت برسد باید متناسب با اولویت‌های کشور ، هدفمند و  سودمند  در مرزهای دانش تدوین شده  باشد،  دوم اینکه فرد محقق باید روش‌های تحقیق را بلد باشد و بداند که به چه صورت تحقیقات خود را انجام دهد همچنین رشته، تخصص و تجربه فرد باید با پروژه‌ای که تعریف کرده همخوانی داشته باشد ممکن است یک پژوهشگر پروژه‌ای را ارائه کند و ما در ارزیابی‌های خود به این نتیجه برسیم که تیم پژوهشی باید تقویت شوند در این زمان صندوق به او پیشنهاد می‌کند که تیم خود را تقویت کند ؛ علاوه بر آنها یک تحقیق خوب تحقیقی است که بودجه و زمان تعیین شده مناسب داشته باشد  و خروجی تحقیقاتی او  منجر به تولید دانش و فناوری ، ساخت محصول نهایی، تألیف کتاب و یا اختراع شود.

مراتب تمام افراد در  پژوهش به یک صورت نیست گاهی فرد پژوهشگر استاد است گاهی دانشجو آیا حمایت از  همه  این افراد به یک صورت است ؟

 ضرغام: در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی تنها استاد نیست و در کنار استاد دانشجویان وجود دارند همچنین باید به این نکته توجه کرد که مراتب استادان با یکدیگر یکسان نیستند شاید یک استاد دانشمند باشد و دیگری استادیار جوان، کاری که ما انجام می‌دهیم این است که  متناسب با شرایط علمی هر یک از افراد، برنامه‌های مخصوصی را تدوین می‌کنیم و از هر یک از آن‌ها به یک شیوه حمایت نمی‌کنیم.

یکی از موضوعاتی که در جهان امروز  به آن توجه می‌شود تحقیقات میان رشته‌ای و فرا رشته‌ای است صندوق هم متناسب با این ضرورت برنامه‌های مخصوصی  را  با توجه به مخاطبین خود در نظر گرفته‌ و سامانه‌های مخصوصی برای حمایت‌ها به وجود آورده است ؛ در حال حاضر 37 سامانه مخصوص در صندوق وجود دارد که تمام  پژوهش ها در آن ثبت می‌شوند و با ساختار مخصوص مورد بررسی قرار می‌گیرند.

بانک پژوهشی برای بررسی کیفی پروژه ها اولین بار در صندوق بوجود آمده‌است

این ساختاری که  برای بررسی پژوهش ها در صندوق بوجود آمده ، چگونه کار می‌کند و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

ضرغام: صندوق حمایت از پژوهشگران و فن‌آوران ساختار جدید و  مخصوصی را دنبال می‌کند و  جالب است بدانید  این ساختار از امسال درشورای عالی پژوهش  جهانی پیاده  سازی خواهد شد؛ با توجه به این مدل و ساختار بانک پژوهشی به وجود آمده است که پروژه‌ها را  به صورت کیفی مورد ارزیابی قرار می‌دهد این پروژه ها به دور از هرگونه حب و بغض و  در راستای نیازهای کشور و با نگاه به آینده مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ افرادی که برای داوری پروژه ها  انتخاب می‌شوند باید به دور از هرگونه تبعیض و به صورت کیفی پروژه‌ها را بررسی کند تا سبب نوآوری در کشور شوند.

صندوق به عنوان اولین متولی بانک پژوهشگری در کشور  مجموعه ای را  با حضور 33 هزار نفر از برجسته‌ترین استادان کشور بوجود آورده است ؛ در این صندوق اطلاعات پژوهشگران ثبت شده و  هنگامی که پروژه‌ای به صندوق ارسال می‌شود ما به بانک پژوهشگران مراجعه می‌کنیم و از میان استادان چند نفر را  انتخاب می‌کنیم تا آن‌ها به ارزیابی و  داوری پژوهش‌ها بپردازند و برای انجام این کار آنها باید به چند شرط توجه کنند و ببینند که  آیا پژوهش متناسب با اولویت‌های کشور است ؟، آیا فرد توان انجام پژوهش را دارد؟،  موضوع تکراری نیست؟، فرد می‌تواند از پس انجام دادن این تحقیق برآید؟ و همچنین به این موضوع توجه شود که آیا بودجه اعلام شده از سوی پژوهشگر مناسب است یا خیر؟ با توجه به این شروط پروژه به استاد برای بررسی و ارزیابی  فرستاده می‌شود.

سپس در جلسات مجازی  یا حضوری بررسی و هم فکری پروژه و پژوهش آغاز می‌شود تا ارزیابی عادلانه و مفیدی انجام گیرد در نهایت  اگر اکثریت داوران موضوع را تأیید کنند پروژه  را در کارگروه داوران بررسی می کنند  و در برسی تخصصی نظر داوران ارسال می‌شود و اگر کارگروه هم نظر داوران را تأیید کرد موضوع به کمیته تخصصی ارسال می‌شود تا تصمیم نهایی اعلام شود و به تصویب برسد سپس پس از آن که یک طرح به تصویب رسید ناظری برای نظارت و روند اجرای پژوهش انتخاب می‌شود تا پژوهش انجام گیرد.

در صحبت های خود دوری از حب و بغض و همچنین  بررسی منصفانه پژوهش را یکی از اهداف ساختار  جدید سازمان معرفی کردید اما امروز  یکی از مشکلاتی که پژوهشگران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند وجود رانت و پارتی‌بازی است، پژوهشگران معتقدند که با داشتن یک رابطه خوب میان استادان می‌توانید پژوهش خود را به تصویب برسانید وسپس به عنوان پژوهشگر در کشور شناخته شوید تا بتوانید تسهیلات را دریافت کنید پژوهشگران جوان  دغدغه تخصصی نبودن پژوهش‌ها را دارند با وجود این رانت و پارتی‌بازی آیا پژوهش‌ها می‌تواند در کشور مؤثر واقع شوند و به طور کل تا چه اندازه با صحبت این دانشجویان موافق هستید ؟

ضرغام: ما حق را به مرد نمی‌سنجیم بلکه مرد را به حق می‌سنجیم این  صندوق ، پژوهشگر محور است برای آنکه بتوانیم صاحبان ظرفیت و کارهای پژوهشی را حمایت کنیم تفاهم‌نامه پژوهشی را با مراکز علمی به امضا رسانده‌ایم؛ برای مثال دانشگاه شریف، سیستان بلوچستان، بیرجند همه تحت حمایت قرار می‌گیرند و صندوق از پژوهش دانشگاهیان استفاده می‌کند و این دانشگاه ها هستند که پژوهش‌ها را برای ما می‌فرستند؛ اصلا به این صورت نیست که ما از پژوهش‌های تأیید شده دیگران استفاده کنیم حتی اگر دانشگاه تمام پول را هم به ما بدهد و بگوید که پژوهش را تأیید کنید اگر مطابق با ملاک و معیارهای ما نباشد این پژوهش‌ تأیید نخواهد شد زیرا صندوق برای خود شأنی دارد.

اگر پژوهشی تکراری باشد آن را قبول نخواهیم کرد

مطابق آمار پایگاه داده علم جهانی برترین پایگاه و حامی پژوهش در جمهوری اسلامی ایران صندوق حمایت از پژوهشگران و فن‌آوران است و در حال حاضر برخی از وزارتخانه‌ها که علمی هستند چارچوب این صندوق را پذیرفته‌اند در راستای ارزیابی ظرفیت‌های موجود در سازمان‌ها و وزارتخانه های مختلف نهادی برای ارزیابی قرار داده شده است  و بررسی  های لازم را انجام می‌دهد تا متوجه شود آیا پژوهش تکراری انجام گرفته یا نه و اگر پژوهش به صورت تکراری باشد به هیچ وجه آن را قبول نخواهیم کرد.

با وجود آنکه  شما به تفاهم نامه های همگانی میان دانشگاه های مختلف اشاره کردید اما عده‌ای از پژوهشگران معتقدند که صندوق یا سایر نهادهای علمی تنها به دانشگاه‌هایی خاص و رشته‌هایی مخصوص توجه می‌کنند برای مثال دانشجوی رشته برق دردانشگاه شریف بیشتر از دانشجوی دانشگاه آزاد مور توجه قرار می‌گیرد و پژوهش دانشگاه دولتی زودتر از دانشگاه ‌آزاد  یا دانشگاه‌های شهرستان‌ها به نتیجه می‌رسد این صحبت دانشجویان تا چه اندازه صحت دارد و برای رفع این موضوع شما چه کارهایی انجام داده‌اید؟ 

نصرت‌الله ضرغام: ظرفیت اعضای هیأت علمی و اساتید دانشگاه‌های کشور  بسیار بالاست؛ من به 31 استان کشور سفر کرده ام و از ظرفیت تمام اساتید و دانشگاه‌ها خبر دارم  و از این ظرفیت  برای بهره‌وری بیشتر از دانشجویان و همچنین کمک به آینده کشور استفاده شده است.

 از سال گذشته تا به امروز فعالیتی تحت عنوان «گرنت پژوهشی» آغاز شده است در این برنامه از دانشجویانی که از صد دانشگاه برتر دنیا فارغ‌التحصیل شده‌اند حمایت می‌کنیم این دانشجویان  هنگامی که در مراکز علمی ایران مشغول به کار می‌شوند  به حمایت و توجه احتیاج دارند اما شاید دانشگاه‌ نتواند به آن‌ها کمک کند و قولی بدهد؛  در این زمان صندوق برای بهره گیری از توان و دانش این جوانان تازه نفس تا سقف صد میلیون تومان  تسهیلات می دهد؛ در بازه زمانی که یک فرد مدرک خود را گرفته تا هنگامی که کار  پیدا کند باید حمایت شود تا سرخورده و دلسرد نشود که صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران این کار را به درستی انجام داده است.

 همچنین صندوق با شروطی خاص دانشجویانی که رساله دکترا می‌نویسند را مورد حمایت خود قرار می‌دهد اما نکته مهم این است که موضوع رساله آن‌ها حتما باید در رابطه با موضوعات روز کشور باشد  صندوق کورکورانه و بی‌هدف از  کسی حمایت نمی‌کند بلکه با توجه به ظرفیت پژوهشگر و اهداف ترسیم شده کار خود را انجام می‌دهد.

هر یک از پژوهشگران برای اینکه طرح‌های خود را به صندوق بفرستند باید بازه زمانی طولانی را طی بروکراسی اداری طولانی طی کنند؛ و این پژوهشگران نسبت به  روند طولانی دریافت طرح و ارزیابی آن شکایت و دغدغه‌های بسیاری دارند برای حل این موضوع چه کارهایی انجام داده‌اید ؟

ضرغام: در روند بررسی  به موضوعات مخصوصی توجه می‌کنیم در هر یک از قراردادها مجری مشخص شده و همچنین تاریخ دریافت طرح، دانشگاه ، استان، زمان مطرح شدن موضوع در کارگروه، زمان شروع داوری، زمان اتمام داوری، زمان تصویب طرح و زمان ارسال طرح به کمیته تخصصی در برگه‌های قرارداد نوشته شده است و تمام قراردادها در نهایت به دست خود من امضا می‌شوند اگر زمانی بیش از اندازه و بیشتر از مدت زمان تعیین شده معطلی وجود داشته باشد از دبیر کارگروه پیگیری می‌کنم که چرا روند داوری طرح طولانی شده البته گاهی این روند طولانی شدن مربوط به خود پژوهشگر است زیرا او برای امضای نهایی  دیر به صندوق مراجعه می‌کند  که البته برای این موضوع هم فکری کرده‌‌ایم اگر پژوهشگر تا 20 روز پس از ارسال طرح  به صندوق مراجعه نکند و امضای لازم را ندهد طرح از روند خارج می‌شود.

بانک پژوهشگران برای ارزیابی طرح ها به وجود آمده است

صندوق روند اصلاحی و تکمیلی را از سال 82 تا به امروز طی کرده است در گذشته ارزیابی پروژه‌ها چهارچوب جدیدی نداشت و سامانه‌ای تحت عنوان بانک پژوهشگران به وجود نیامده بود در آن هنگام یک طرح برای آنکه ارزیابی شود نزد استادی فرستاده می‌رفت و از اوخواسته می‌شد که خود نظر نهایی را بدهد آن زمان به دلیل نبود بانک اطلاعاتی  ممکن بود تعداد زیادی پروژه  یکباره  به  استاد داده شود که همین موضوع سبب می‌شد تا روند ارزیابی طولانی شود که خوشبختانه امروز این روند اصلاح شده است؛  در حال حاضر برای ارزیابی یک طرح  و تصویب آن  10 روز زمان به داور داده می‌شود تا نظر خود را اعلام کند ؛ اینکه برخی از پژوهشگران فکر کنند ارزیابی طرحشان در مدت کوتاه 48 ساعته باید شود به ضرر خودشان است زیرا این ارزیابی از نظر من به درد نمی خورد و این روند مناسب ارزیابی نیست .

پس یک پروژه مناسب به چه صورتی ارزیابی خواهد شد؟

 ضرغام: در سیستم جدید   ابتدا پروژه ثبت می‌شود  سپس  تیم داوری با همان چارچوبی که گفتم از بانک پژوهشگران انتخاب می‌شوند تا طرح را ارزیابی کنند البته نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است برای دوری از هرگونه حب وبغض و تعصب پژوهش یک دانشگاه به استاد همان دانشگاه داده نمی‌شود سپس بلافاصله پس از آنکه طرح به کارگروه ارسال شد این کارگروه باید ماهانه یک جلسه را برای برسی طرح برگزار کند ؛ به طور کل روند بررسی و ارزیابی طرح‌ها نهایتا 120 روز به طول انجام خواهد کشید.

اما  در  رساله‌های دکترا  روند کمی سریع تر انجام می‌گیرد  و آن هم به این دلیل  تایید شورای ابتدایی رساله  است البته  در کنار داوری شورای ابتدایی ، صندوق هم داوری رساله های دکتری را انجام می‌دهد به طور کل متناسب با شرایط و به لحاظ زمان و نوع خدمات داوری‌ها انجام می‌گیرد.

تا زمانی که پژوهش متناسب با نیاز روز کشور نباشد تاثیری نخواهد داشت 

با توجه به شعار سال و حمایت از کالای داخلی تا به امروز چند درصد از طرح‌های پژوهشانه و یا پژوهش‌های صندوق به بازار راه پیدا کردند و توانسته اند تجاری سازی شوند؟

ضرغام: البته باید این سوال را جور دیگری مطرح کرد و آن هم این است که بگوییم چه ساختارهایی برای این که یافته‌های پژوهشی و ایده‌های خلاقانه به محصول تبدیل شود بوجود آمده است؟ زیرا لازمه تجاری سازی یافته‌های پژوهشی،  بوجود آمدن ساختار است و تا ساختاری نباشد کاری انجام نمی‌گیرد با گفتن و صحبت کردن هیچ چیزی جلو نمی‌رود برای ایجاد زیرساخت‌ها باید اولویت‌های کشور را مشخص کنیم  تا زمانی که  پژوهشگر پژوهشی  را بدون توجه به موضوعات روز کشور انجام دهد پژوهش او مؤثر نخواهد بود.

اولویت‌های کشور بر چه اساسی تدوین می‌شوند و چه مواردی هستند؟

 ضرغام: تمام اولویت‌های ما در داخل سایت نوشته شده است و پژوهشگر‌ان با ورود به آن می‌توانند اطلاعات مورد نظر را دریابند؛  برای اولین بار در  سال 75 و در شورای عالی پژوهش این کار انجام شد در آن زمان  من مسئول کمیسیون بیوتکنولوژی بودم و آقای فرهادی وزیر علوم سابق ، رئیس صندوق شدند و در سال 82 زمینه های مهم  مشخص شدند  و در سال 92  آن  کار را ادامه دادیم و با کمک سازمان‌ها و اساتید اولویت‌‌های تحقیقاتی را تعین کردیم .

با فرض اینکه پژوهش مطابق با یکی از اولویت ها و در راستای رفع  نیاز های کشور باشد در آن زمان حمایت‌ها برای  تجاری سازی چه گونه خواهد بود؟

 ضرغام‌: اولین قدم برای اینکه پژوهشی به بازار وارد شود تشکیل اکوسیستمی است که به پژوهشگر‌ کمک‌های لازم را بدهد؛ پژوهشگر‌ کار تجاری‌سازی را بلد نیست و نمی‌داند که چگونه باید فعالیت تجاری را انجام دهد؛  این وظیفه‌ صندوق‌ است که به پژوهشگر‌ بگوید که پژوهش او تا چه اندازه می‌تواند تجاری شود؛ همچنین دانشگاه‌ هم در کنار پژوهشگر باید بایستد و به او مشاوره دهد؛ این پژوهشگر  باید مربی داشته باشد تا هم دانشگاه را بشناسد و هم از اوضاع و احوال بازار کار خبر داشته باشد‌  البته‌ این فعالیت‌ها کافی نیستند  و سرمایه‌گذاری هم ، باید برای پژوهشگر‌ تعیین شود تا آموزش‌های لازم  در حوزه فعالیت‌های اقتصادی را به او   بدهد ؛ به طور کل سیستمی باید به وجود آید تا سرمایه‌گذار و پژوهشگر‌ در کنار یکدیگر قرار گیرند.

مراکز علمی ، تولیدی و خدماتی باید با یکدیگر هماهنگ شوند

در دومین قدم باید ببینیم که پژوهش‌ تا چه اندازه به درد یک سازمان دولتی می‌خورد‌؛  زمانی دیدیم که بخش نظامی کشور به دلیل نیازی که به  دانشگاه‌  داشت وارد عمل شد و دانشگاه و صنعت را به یکدیگر متصل کرد تا جایی که امروز شاهد موفقیت های بسیار  آن در کشور هستیم ؛ مراکز علمی ، تولیدی و خدماتی باید با یکدیگر هماهنگ شوند و این دانشگاه‌ها باید بتوانند ظرفیت خود را به صنعت و سازمان‌ها نشان دهند‌ این نهادها باید به یکدیگر نزدیک شوند تا فعالیت‌های خود را پیش ببرند در همین راستا من به شهرداری و سایر سازمان‌های دولتی کشور نامه نوشتم و از آنها خواستم که دغدغه‌ و نیازهای خود را به ما اعلام کنند تا با پژوهش‌های‌ کاربردی‌ مشکل را حل کنیم.

بخشی تحت عنوان بازار مجازی وجود دارد این بازار به چه صورتی عمل می‌کند؟

ضرغام: در صندوق برنامه‌ نوآوری و فضای مجازی را به وجود آورده ایم  و همچنین بازار مجازی راه‌اندازی شده است که یافته‌های جدید پژوهشی در آنجا معرفی می شوند؛ همچنین در بازارهای علم و فناوری جهانی شرکت‌ می‌کنیم و تحقیقات خود را عرضه می‌کنیم البته این فعالیت ها کمی زمان‌بر است اما آینده درخشانی برای کشور به همراه خواهد داشت البته  به شرطی که با تصمیم و اراده جلو برویم و باور داشته باشیم که به کمک برنامه‌هایمان می‌توانیم آینده کشور را تغییر دهیم.

نقش شرکت‌های دانش بنیان در تجاری سازی محصولات مبتنی بر پژوهش به چه صورت است؟

ضرغام: یکی از موضوعات مهم در اهداف برنامه پنجم و ششم  نقش موثر شرکت‌های دانش بنیان بود؛ این  درست است که صنعت ما به پژوهش‌ احتیاج دارد اما شرکت‌های دانش بنیان بیشتر از هر بخش دیگری به یافته‌های پژوهشی نیاز پیدا می‌کنند ؛ در شورای جهانی علم و پژوهش به تحقیقات کاربردی کمتر بها داده شده  اما باید توجه کنیم که این موضوع برای کشورهای پیشرفته است نه در حال توسعه،  زیرا آنها حداقل دو، سوم شرکت‌های دانش‌ بنیان و خصوصیشان  بودجه مربوط‌ به تحقیقات را تقبل می‌کنند و دولت تنها بخشی از بودجه تحقیقات بنیادی را به پژوهشگر می‌دهد اما در کشور ما به این صورت نیست و این دولت است که  تمام بودجه مربوط به پژوهش و تحقیقات را تقبل می‌کند و تعداد شرکت‌های دانش بنیانی  که به کمک پژوهش و فناوری می‌آیند بسیار کم است.

باید کاری کنیم تا ایران هم در بحث تامین بودجه پژوهشی  مانند کشورهای پیشرفته جهان شود  این موضوع انجام خواهد گرفت اما به شرطی که شرکت‌های دانش‌ بنیان رشد و پیشرفت کنند تا خود بتوانند مراکز تحقیقاتی به وجود آورند اگر جهشی‌ در پژوهش و تحقیقات کشورهای غربی دیده می‌شود نتیجه تحقیقات شرکت‌ها بوده است؛ دانشگاه‌ها تحقیقات بنیادی را انجام می‌دهند و به کاربردی‌ها توجهی نمی‌کنند زیرا تحقیقات بنیادی وظیفه‌ شرکت‌هاست.

شرکت‌های دانش‌بنیان رابط میان صنعت، پژوهش و دانشگاه

و مسئله مورد توجه دیگر این است که شرکت‌های دانش بنیان باید رابط اقتصاد، دولت، صنعت و دانشگاه‌ها باشند، هر کشوری متناسب با شرایط خود باید برنامه‌ریزی کند ما نمی‌توانیم از یک الگوی واحد جهانی استفاده کنیم  بلکه متناسب با شرایط کشورمان  باید از  الگوها ایده بگیریم‌ و تا اگوهای مخصوص به خود  را به وجود آوریم.

در حال حاضر صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران و  معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همکاری هایی را  با یکدیگر آغاز کرده اند در این برنامه،  ما فعالیت‌های پژوهشی را انجام می‌دهیم و صندوق نوآوری و شکوفایی ذیل معاونت بودجه پژوهش‌ها را تأمین می‌کند،  در کشور ما  شرکت‌ و بسترهای‌ خصوصی وجود ندارد و این صندوق نوآوری و شکوفایی است که باید به کمک بودجه دولتی هزینه مورد نیاز پژوهش ها را تأمین کند.

 آمریکا در سال 1930 یک میلیارد و 600 دلار برای تحقیقات خود سرمایه‌گذاری کرد و  در سال 1980  برای اولین بار بخش خصوصی این کشور وارد فعالیت های پژوهشی شد و امروز بخش خصوصی دو، سوم بودجه کل پژوهش این کشور را تأمین می‌کند؛ ما نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم چون بخش خصوصی کشور ما هنوز در این حد رشد نکرده است  .

از میزان بودجه‌ای که صندوق نوآوری و شکوفایی تأمین می‌کند رضایت دارید و آیا کفاف هزینه‌های پژوهشی را می‌دهد؟

ضرغام: من در جریان میزان بودجه این صندوق نیستم‌ اولین نهاد برای پژوهشگران و تصویب تحقیقات صندوق حمایت از پژوهشگران و نوآوران است سپس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار دارد و در نهایت صندوق نوآوری و شکوفایی باید از پژوهشگران حمایت کند اما این که این دو نهاد تا چه اندازه از پژوهشگران حمایت می‌کنند و چه تسهیلاتی در اختیار آنان قرار می‌دهند را نمی‌دانم به چه صورت است و اطلاعی ندارم.

چه تعداد و چه میزان از پژوهشگران ایرانی توانسته‌اند به عنوان مشاور در شرکت‌های دانش بنیان و کارخانه‌ها شروع به کار کنند؟

ضرغام: خوشبختانه افراد و پژوهشگرانی داریم که عضو کمیته تخصصی هستند و به عنوان کارآفرینان موفق کار می‌کنند ؛ جوانانی که از دانشگاه‌های خوب کشور فارغ‌ التحصیل می‌شوند و پذیرش دانشگاه‌های عالی و معتبر جهان را هم دارند امروز شرکت‌هایی را تأسیس کرده‌اند که در کوتاه مدت سرمایه‌شان به میلیاردها تومان رسیده است، در بیوتکنولوژی‌ پژوهشگرانی وجود دارند که صادرات را به کشورهای مختلف انجام می‌دهند اما باید به این جوانان و مشاوران کمک کنیم تا بتوانند پیشرفت‌ کنند و شرکت‌های خود را گسترش دهند.

در خبرها صحبت از کارگروه‌های تخصصی فرار‌شته‌ای به میان آمد اما در این رابطه هنوز توضیحات کاملی نداده‌اید این کارگرو‌ه فرا‌رشته‌ای چیست؟

ضرغام: این کارگروه‌ تخصصی در علوم انسانی به وجود آمده،  علوم انسانی به لحاظ علمی اهمیت بسیاری دارد و رشته‌های  آن مانند اقتصاد، هنر، معماری و علوم اسلامی  برای ما مهم است ؛ به رؤسای‌ کارگروه‌ها گفته‌ایم که فقط منتظر پروژه نباشند بلکه متناسب با ضرورت‌های کشور خود سوژه‌های مورد نظرشان‌ را ارائه دهند یعنی آنها موضوع را تعیین کنند و هر کس که توانست پروپوزال‌ ارائه کند و تا پژوهش انجام شود این به این دلیل است که علوم انسانی برای ما اهمیت بسیاری دارد ادبیات ما غنی و قوی است اما در این حوزه کار نکرد‌ه‌ایم.

در کشورمان فردوسی و حافظ جایی ندارند؛ سال‌های گذشته اشعار فردوسی به گفتمانی رایج در کشور و جهان تبدیل شده بود اما چرا هم اکنون فردوسی جایگاهی در کشور ندارد و نگاه حافظ و سعدی به گفتمان رایج تبدیل نشده اند؟  ما به دنبال این هستیم تا گفتمان رایج فرهنگ کشور را  برای اثرگذاری هرچه بهتر فرهنگ تغییر دهیم  .

به کمک کرسی های علوم انسانی باید ارتباطات بین المللی را گسترش دهیم 

زبان فارسی کامل‌ترین زبان در دنیاست این زبان وزن دارد و زیباست؛ ادبیات ایرانی در رشد فرهنگ جامعه اثرگذار عمل می‌کند و به همین دلیل باید به زبان فارسی و ادبیات رشته انسانی توجه شود، در صندوق حمایت از پژوهشگران فناوران کرسی‌های حافظ، سعدی و زبان علمی را بوجود آورده ایم و به دنبال این هستیم به کمک کرسی‌های علوم انسانی ارتباطات بین المللی را گسترش دهیم.

ما به دنبال این هستیم ادبیات را در روابط بین‌المللی ،علم و دانش گسترش دهیم و به همین دلیل است که کارگروه‌های فرارشته‌ای را  در رشته های مختلف و علی‌الخصوص در حوزه علوم انسانی تدوین کرده‌ایم هدف ما این است که پروژه‌هایی را تدوین کنیم که به کمک آن بتوان فعالیت‌های بین‌المللی و پژوهشی را افزایش داد ؛ علوم انسانی رشته‌های بسیاری دارد و محور اول کار حمایت از ظرفیت‌های علمی موجود کشور است همچنین دادن گرنت های پژوهشی به اساتید برتر از اهداف دیگر است.

صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران فعالیت‌های متعدد و تفاهم نامه‌های بسیاری را با سایر کشورهای خارجی منعقد کرده است این تفاهم‌نامه‌ها تا چه اندازه در رشد پژوهشگران اثرگذار بوده است؟

 ضرغام: صندوق با بنیاد علم کشور آلمان، چین، روسیه، اتریش، سوئیس، آفریقای جنوبی و  کره جنوبی قراردادهایی را به امضا رسانده است و این قراردادها همه در اختیار اساتید دانشگاهی قرار گرفته اند   تا آنها با استانداردهای پژوهشی کشورهای مختلف آشنا شوند.

آیا برنامه‌های جانبی دیگری هم صندوق برای حمایت از اساتید و در اختیار گذاشتن تسهیلات برای آنها دارد؟

ضرغام: رخدادهای علمی در قالب کارگاه‌های آموزشی، میزگردهای علمی برای همه اساتید و پژوهشگران قرار داده شده؛ اما موضوع قابل توجه این است که تمام این فعالیت‌ها شروط مخصوص به خود را دارند و ما هیچ یک از کارهای خود را بدون شرط انجام نمی‌دهیم.

شروطی را که  برای پژوهشگران و حمایت از آنها  قرار داده‌اید چه مواردی هستند؟

ضرغام:  شروط صندوق  همه هدفمند هستند؛ پژوهش‌ها باید مطابق با موضوعات روزو  اولویت‌های کشور باشند، افرادی که پژوهش را به عهده می‌گیرند باید توانمند باشند ، آنها باید از  افراد مطلع دعوت کنند تا در جلسه‌شان حضور داشته باشد، پژوهشگران باید بتوانند ایده‌پردازی کنند و از هر پژوهش خود چندین ایده استخراج کنند، کارگاه آموزشی برگزار کنند، بتوانند نتیجه را ترویج کنند و در آخر اثرگذاری این پژوهش را اعلام کنند ؛ اینها بخشی از حمایت‌های ما از پژوهشگران بوده اما صندوق از نشریات علمی و کارگاه‌های آموزشی هم حمایت می‌کند. 

 صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران عصاره‌ علمی تمام کشور است

نتایج صندوق به چه صورت منتشر می‌شود؟

ضرغام: یکی از فعالیت های  صندوق  انتشار نتیجه تحقیق و پژوهش در یک صفحه ، به صورت خلاصه ومطابق  فهم عمومی بوده و دلیل این موضوع مردمی‌سازی علم است در حال حاضر صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران عصاره‌ علمی تمام کشور است وجود  33 هزار نفر هیئت علمی برجسته کناریکدیگر در هیچ جا  وجود ندارد این اساتید همه به صندوق اعتماد دارند و حتی در برخی مواقع برای کسب اعتبار در مقاله خود بدون اینکه از ما اجازه بگیرند نام ما را به عنوان حامی ذکر می‌کنند علاوه بر اینها اگر اساتید ایرانی در چارچوب ضوابط نیازهای کشور پروژه‌ای را با اساتید کشورهای خارجی بخواهد انجام دهد ما از آنان حمایت می‌کنیم.

هدفمان این است از ظرفیت‌های داخلی و خارجی کشور به یک اندازه استفاده کنیم، ما عضو موسسه‌ی بین‌المللی یاسا هستیم و از تمام ظرفیت‌ها و موارد موجود در آن سازمان برای رشد علمی کشور استفاده می‌کنیم حتی از امکاناتی که تحریم‌ هستیم در آن سازمان استفاده می‌کنیم صندوق عضو شورای پژوهش است و در دنیا می‌نگرد و جایگاه علم را مشخص می‌کند.

اولین منتقد به فعالیت صندوق خود ما هستیم و اگر نقدی انجام نمی‌دادیم هیچگاه  اصلاحات امروز انجام نمی‌شدند شما چند سازمان را می‌شناسید که شفاف خود را معرفی کرده‌ باشد؟ معرفی که داشتم و توضیحاتی که دادم  به معنی انتتقاد از خود است  تمام اطلاعات در سایت ما موجود است و افراد می‌توانند آن‌ها را بخوانند و نقض‌ها و مشکلات را به صندوق گوشزد کنند، همچنین ممکن است درصد خطایی وجود داشته باشد که ما باید کاری کنیم تا این خطاها برطرف شود، هیچگاه نگفته‌ایم که کار ما مطلق است زیرا ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد اما نهایت سعی‌مان این است که کارمان را درست انجام دهیم.